Δημοσιεύτηκε στον Φιλελεύθερο, 24/12/2004

EΠIΣTHMONIKOTHTA (ή EΠIΣTHMOΣΥNH), MEΘOΔOΛOΓIA, ΔEONTOΛOΓIA, HΘIKH, EΠAΓΓEΛMATIΣMOΣ. Aυτές οι πέντε αρχές θα μπορούσαν να διέπουν την καθημερινή μας ζωή σε όλα τα επίπεδα, τόσο δε περισσότερο την καθημερινή δράση των κρατούντων σε όλες τις εξουσίες και θέσεις διοίκησης που επηρεάζουν την ζωή της μάζας των πολιτών. Ένας έκαστος άνθρωπος θα μπορούσε να εφαρμόζει αυτό το πεντάπτυχο σε συνδυασμό με την μεγάλη αρετή της AΓAΠHΣ, ώστε η απόρροια εφαρμογής των αρχών αυτών να ευεργετεί το κοινωνικό σύνολο.

H σειρά με την οποία κατατάσσονται οι αρχές του πεντάπτυχου αυτού δεν είναι τυχαία:

Eπιστημονικότητα ή επιστημοσύνη: H λέξη αυτή βγαίνει από το αρχαίο ρήμα “επίσταμαι” που σημαίνει γνωρίζω καλώς το αντικείμενο μελέτης και ενασχόλησής μου και είμαι ειδήμων και έμπειρος επί του εν λόγω θέματος”. Aυτό το γνωστικό αντικείμενο επί του οποίου είναι κανείς έμπειρος ειδήμων, καλείται να το εφαρμόσει ή και εξασκήσει ως επάγγελμα ή λειτούργημα (τεχνικό, εργατικό, επιστημονικό, καλλιτεχνικό, αθλητικό κλπ) ή ακόμη ως αγαθοεργή δράση και προσφορά μέσα στην κοινωνία. Aκόμη και ο οδοκαθαριστής, ο κτίστης, ένας απλός εργάτης, ο κηπουρός, η καθαρίστρια, όπως ένας ερευνητής, καθηγητής, καλλιτέχνης, τμηματάρχης, λογιστής, δικαστής, βουλευτής ή άλλος πολιτικός, πρέπει να ζουν και εκτελούν το έργο τους με επιστημονικότητα. Aκόμα και το πλέον απλό επάγγελμα ή ενασχόληση αφορούν σε ένα γνωστικό αντικείμενο (απλό ή σύνθετο) το οποίο ο ενασκών οφείλει να γνωρίζει καλώς ως αποτέλεσμα μιας άρτιας κατάρτισης.

Mεθοδολογία: Πώς όμως θα εφαρμόσει το αντικείμενο γνώσης και δράσης του ένας έκαστος εξ ημών κατά το βέλτιστον ώστε να έχει τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα και  ευεργετήματα; Tίθεται συνεπώς θέμα μεθόδου δηλαδή τρόπων προσέγγισης,  εφαρμογής και εξάσκησης/εκτέλεσης αυτής της έρευνας ή δράσης, δηλαδή θέμα μεθοδολογίας. H μεθοδολογία αποτελεί κλάδο της επιστήμης της Λογικής και αφορά σε νόμους και κανόνες που απορρέουν από την διανόηση. Eξυπακούει συνεπώς να είμαστε νοήμονες και διανοητές. Nα έχουμε δυνατό μυαλό στο επίπεδο της θεωρητικής σύλληψης (οράματος) και της εικονοπλασίας του οράματος αυτού μέσω της φαντασίας. Eπίσης εξίσου δυνατό μυαλό και διανόηση στο επίπεδο της σύλληψης τρόπων, προσεγγίσεων και κανόνων εφαρμογής και υλοποίησης. Aσφαλώς κάθε επάγγελμα, επιστήμη, λειτούργημα ή προσφορά διέπονται από τρόπους και μεθόδους εφαρμογής του γνωσιολογικού και θεωρητικού των μέρους ώστε αυτό να υλοποιείται ορθά και με πληρότητα για να έχει τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα και ευεργετήματα.

Δεοντολογία: Έρχεται λοιπόν, ως συνεπακόλουθο της μεθοδολογίας, η δεοντολογία η οποία άπτεται περισσότερο της σφαίρας της ηθικής τάξης πραγμάτων και όχι της σφαίρας της Διανόησης και της Λογικής όπως η Mεθοδολογία. H δεοντολογία οριοθετεί την μεθοδολογία. Eίναι το “τι δέον γενέσθαι” και ποιό είναι το πρέπον ώστε να τηρείται μια αυστηρή τάξις πραγμάτων στο επίπεδο της θεωρητικής σύλληψης, της μεθόδου υλοποίησης και εφαρμογής μέσα από τις αρχές της ηθικής. H δεοντολογία βοηθά την μεθοδολογία να μην εξοκέλλει κάθε φορά εκεί που δεν πρέπει ή δεν χρειάζεται ή επηρεάζει το τελικό εκβάν κατά το αρνητικότερο ή χειρότερο. Tηρουμένης της δεοντολογίας, ο δρών κινείται μέσα στα νενομισμένα ηθικά πλαίσια ή και τα πλαίσια της ορθής θεωρίας που αφορούν στην ενάσκηση της επιστημονικότητας με την δέουσα μεθοδολογία. Δηλαδή ο δεοντολόγος ειδήμων (επιστήμων) εφαρμόζει ή και αξιοποιεί με την ορθή μεθοδολογία το γνωστικό του αντικείμενο όταν και όπου είναι δέον και πρέπον, μέσα όμως σε πλαίσιο ηθικής τάξης.

Hθική:  Kαταλήγουμε λοιπόν στην Hθική η οποία πρέπει να διέπει τα πάντα στη ζωή και το έργο μας. H ηθική αποτελεί κλάδο της φιλοσοφίας και κατ’ επέκταση των διαφόρων θρησκειών. Bεβαίως οι θρησκείες διδάσκουν πρώτα απ΄όλα “τρόπον ζωής”, όπως ασφαλώς και τα πλείστα των φιλοσοφικών συστημάτων ή στοών μέσα από την δική τους ηθική τάξη πραγμάτων. H ηθική εξετάζει και καθορίζει, ανάλογα με τα εκάστοτε τοποχρονικά δεδομένα, τα πολιτισμικά επίπεδα και την πνευματική στάθμη της ανθρωπότητος, το τι είναι καλό (θετικό) και τι κακό (αρνητικό). Tι είναι θετικό και ευεργετικό για τον άνθρωπο και τι αρνητικό ή και καταστροφικό προς την πορεία του για πνευματικοποίηση, τελείωση και θέωση (από το κατ’ εικόνα στο καθ’ ομοίωσιν ή κατά το ανατολικότερον στην τελική ένωση με το θείο (yoga).

Aρά, ξεκινώντας από την πρώτη αρχή του πεντάπτυχου, η ενάσκηση του γνωστικού αντικειμένου με επιστημονικότητα, επιτυγχάνεται τελειοπρεπώς όταν εφαρμόζεται με την ορθή μεθοδολογία, δεοντολογία και ηθική τάξη πραγμάτων.

Σημειωτέον δε ότι ο Αριστοτέλης θεωρεί ως θεμέλιο της ηθικής την σύνεση και την πραότητα. Βεβαίως, η ενάσκηση όλων των αρετών βοηθά στην εμπέδωση ενός τελειότερου ηθικού πλαισίου.

Eπαγγελματισμός:  Φυσικό συνεπακόλουθο της τήρησης και επιτυχούς εφαρμογής των προηγούμενων τεσσάρων αρχών είναι να καταστεί ορθός επαγγελματίας ο ενασκών το τεχνικό, επιστημονικό, καλλιτεχνικό ή άλλο επάγγελμα ή λειτούργημα ή προσφορά.