ΚΥΡΙΟΙ ΑΞΟΝΕΣ ΓΙΑ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΝΤΑΕΤΙΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΠΡΟΕΔΡΙΑΣ, 2018 – 2023
Κάθε φορά που αλλάζει η κυβέρνηση στην Κύπρο ακούμε περί μεταρρύθμισης της παιδείας», όμως ποτέ δεν είδαμε να γίνεται το δέον και με την ενδεδειγμένη επιστημονική μέθοδο. Τουτέστιν να γίνει η διάγνωση της παρούσης κατάστασης, παθολογίας και αναγκών, να καθοριστούν οι στόχοι και να προταθεί θεραπεία που να επιφέρει μια ριζική μεταρρύθμιση. Η πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια παιδεία θα πρέπει να δομηθούν στους πιο κάτω προτεινόμενους 26 κύριους άξονες, που δεν είναι εξαντλητικοί.
Για να καθοριστούν οι στόχοι, θα πρέπει να συγκεκριμενοποιήσουμε τί είδους πολίτες, με ποιά προσόντα και χαρακτηριστικά, θέλουμε να βγάζουμε στα 18 τους χρόνια, μετά από 6 χρόνια δημοτικής και 6 χρόνια δευτεροβάθμιας παιδείας. Σε μια εποχή, όπου η Ευρώπη ενοποιείται όλο και περισσότερο, η παγκοσμιοποίηση προχωρά με γοργούς ρυθμούς και με αβέβαια μακροπρόθεσμα αποτελέσματα. Όπου η Ευρώπη και γενικότερα ο δυτικός κόσμος είναι, ευτυχώς ακόμη, ο φορέας της αρχαίας διαχρονικής ελληνορωμαΪκής κλασσικής παράδοσης και πνεύματος και όπου υπάρχει μια κοινή λογική. Σε μια Ευρώπη επίσης όπου υπάρχει έντονος πολιτισμικός συγκρητισμός, έντονη διακίνηση πληθυσμών, αγαθών, γνώσης, ιδεών, εικόνας, πληροφόρησης, έντονη κομματικοποίηση και διαφθορά, αποστασιοποίηση από τις θρησκείες και από την ηθική, καθώς και από την λογική του φιλοσοφείν.
Κατευθυντήριες γραμμές πρέπει να είναι η επάνοδος στην κλασσική παιδεία, που είναι γέννημα του ελληνικού πνεύματος, και η συνειδητοποίηση και αποφυγή της επικρατούσης τάσης διεθνώς για αποδόμηση των εθνικών πολιτισμών, των εθνικών γλωσσών και της κλασσικής «τετραγωνισμένης» λογικής, που είναι δυστυχώς του συρμού αυτή την περίοδο σε πλείστες ευρωπαϊκές χώρες και άλλες του λεγομένου «δυτικού πολιτισμού».
Σε ό,τι αφορά την τριτοβάθμια πανεπιστημιακή παιδεία, κρίνεται επάναγκες να αλλάξει η νομοθεσία περί ιδιωτικών πανεπιστημίων και να συσταθεί διεύθυνση ιδιωτικών πανεπιστημίων στο Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού με βάση ένα νέο νόμο με τίτλο: Ο περί ιδιωτικών μη κερδοσκοπικών πανεπιστημιακών ιδρυμάτων νόμος. Θα εγγράφονται ως πανεπιστημιακά ή κολλεγιακά ιδρύματα και δεν θα έχουν το δικαίωμα να εγγράφονται ως κερδοσκοπικές εταιρείες, γιατί δεν πρόκειται για εμπορικές επιχειρήσεις, με όλα που αυτό συνεπάγεται.
Λαμβανομένων υπ’ όψιν των πιο πάνω, γίνεται εισήγηση όπως η μεταρρύθμιση στην παιδεία βασιστεί και θεμελιωθεί στα ακόλουθα, που θα ενσωματωθούν μέσα σε νέα αναλυτικά προγράμματα. Προς τούτο, θα πρέπει να γίνουν επιμορφωτικά σεμινάρια για τους διδάσκοντες, ώστε να μπορέσει να εφαρμοστεί η νέα μεταρρύθμιση με τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα. Παράλληλα θα πρέπει να θεσμοθετηθεί ένα νέο σύστημα αξιολόγησης των διδασκόντων, ώστε να πιστοποιείται η επάρκεια της ικανότητας για διαπαιδαγώγηση παιδιών σε διάφορες ηλικίες.
Τα πιο κάτω διατυπώνονται συνοπτικά και ως μία πρώτη θεώρηση των πραγμάτων και θα πρέπει να τύχουν επεξεργασίας και τελικής μορφής από ομάδα όλων των εμπλεκομένων ειδικοτήτων σε περίπτωση που η νεοεκλεχθησόμενη κυβέρνηση θα θελήσει όντως να προχωρήσει σε μια πραγματική μεταρρύθμιση, που θα είναι ιστορική.
1.++ΕΛΛΗΝΟΚΕΝΤΡΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ
+++Η Κύπρος είναι μια μικρή και ευάλωτη χώρα στο σταυροδρόμι της Ανατολικής Μεσογείου. Εδώ και 44 χρόνια είναι διχοτομημένη διά της στρατιωτικής βίας και το κατεχόμενο τμήμα έχει αλλοιωθεί δημογραφικά και εκτουρκισθεί σε όλους τους τομείς. Είμαστε μια χώρα με υπογεννητικότητα, που τείνει να αλλοιωθεί δημογραφικά από τους μετανάστες μέσα στις επόμενες δεκαετίες. Συνεπώς, πρέπει στην Παιδεία και στον Πολιτισμό να εξασκηθεί μια δυναμική και ευφάνταστη πολιτική με στόχο την διατήρηση του ελληνικού χαρακτήρα της Κύπρου στην μεγίστη δυνατή πλειοψηφία του λαού και ενσωματώνοντας στην δική μας γλώσσα και πολιτισμό τους μετανάστες. Όλοι αντιλαμβανόμαστε τις τραγικές συνέπειες τυχόν απώλειας στο μέλλον της ελληνικής δημογραφικής πλειοψηφίας στην Κύπρο και συνεπώς του ελληνικού πολιτισμικού χαρακτήρα της χώρας μας.
2.++ΚΛΑΣΣΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ
+++Ο κλασσικός χαρακτήρας στην Παιδεία και τον Πολιτισμό είναι δύο παράμετροι στενά συνυφασμένες με το κεφάλαιο της ελληνοκεντρικής παιδείας. Ο κλασσικός χαρακτήρας της παιδείας θα εμπεδωθεί με την διδασκαλία του αρχαίου ελληνικού κλασσικού πνεύματος και παιδείας μέσω των μαθημάτων της ελληνικής γλώσσας, της λογοτεχνίας, της μουσικής, των μαθηματικών, της λογικής, της φιλοσοφίας, της ιστορίας, της αρχαιολογίας, της τέχνης κ.ά.
3.++ΑΡΙΣΤΗ ΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ
+++Είναι απόλυτα παραδεκτό από τους ειδικούς ότι, εάν δεν γνωρίζεις καλά την γηγενή γονική σου γλώσσα, δεν μπορείς να μάθεις καλά και τις ξένες γλώσσες. Η γλώσσα είναι ο φορέας των εθνικών και πολιτισμικών χαρακτηριστικών ενός λαού. Εάν δεν διδάσκεται ορθά και στην διαχρονική της εξέλιξη μέσα από του αιώνες και την αφήσουμε να αποδομηθεί, τότε ως συνεπακόλουθον καταστρέφεται και η παιδεία και ο πολιτισμός μας και η εθνική μας ταυτότητα, που είναι το εχέγγυο για την επιβίωσή μας στην Κύπρο, σε μια εποχή όπου δεν υπάρχει πλέον ελληνισμός γύρω από την Κύπρο, όπως ήταν άλλοτε στην Μικρά Ασία, στην Συρο-Παλαιστίνη και στην Αίγυπτο. Για την άριστη γνώση της ελληνικής πρέπει να γίνεται η διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας σε όλο της το διαχρονικό μεγαλείο από την Αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Μαζί με τα μαθήματα της γραμματικής και του συντακτικού θα πρέπει να διδάσκεται η ετυμολογία και η εννοιολογία της ελληνικής, κάτι που είναι η βάση του κλασσικού πνεύματος και του σημερινού ευρωπαϊκού πολιτισμού. Το ελληνικό πνεύμα έδωσε τις πρωτογενείς έννοιες και η ελληνική γλώσσα ονόμασε αυτές τις έννοιες. Οι ελληνικές λέξεις/ονομασίες αυτών των πρωτογενών εννοιών υπάρχουν αυτούσιες σε όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες και όχι μόνον. Η κυπριακή διάλεκτος, που είναι ελληνική διάλεκτος, μπορεί να συνυπάρχει, γιατί είναι γλωσσικός πλούτος, όμως χωρίς να επηρεάζει την άριστη γνώση και ομιλία της καθομιλουμένης ελληνικής. Όπως ελέχθη από τον Μπαμπινιώτη: «ο γλωσσικός μας ορίζοντας είναι συνάμα και ο νοητικός μας ορίζοντας».
4.++ΕΚΜΑΘΗΣΗ ΟΣΟ ΤΟ ΔΥΝΑΤΟΝ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΩΝ ΞΕΝΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ (ΠΟΛΥΓΛΩΣΣΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ)
+++Ως συνεπακόλουθο της εκμάθησης της γηγενούς γονικής γλώσσας σε άριστο βαθμό, θα πρέπει, μέσα στο σημερινό διεθνές περιβάλλον να προωθηθεί η εκμάθηση όσο το δυνατόν περισσότερων ξένων γλωσσών, για να βγάζουμε πολίτες που να μπορούν να διακινούνται διαδραστικά και με επιτυχία στο πανευρωπαΪκό γίγνεσθαι και στο διεθνές σκηνικό.
5.++ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΝΟΗΣΗΣ (ΝΟΗΜΟΝΕΣ ΠΟΛΙΤΕΣ)
+++Λαμβανομένου υπ’ όψιν ότι σήμερα η Ανθρωπότης είναι περισσότερο πολωμένη στο υλικό και συγκινησιακό επίπεδο και λιγότερο στο νοητικό, πρέπει να καταβληθεί προσπάθεια για διαμόρφωση νοημόνων ατόμων μέσα από την Παδεία και ως συνεπακόλουθο τούτου, να είναι νοήμονες πολίτες με κριτική σκέψη και δική τους γνώμη και όχι υπήκοι (υπό + ακούω). Πολίτες που να κατέχουν και συνδυάζουν τις αρετές του μέτρου και της διάκρισης. Τα μαθήματα της λογικής, της φιλοσοφίας, της ψυχολογίας, τα μαθηματικά, όπως και άλλα, συμβάλλουν προς αυτή την κατεύθυνση.
6.++ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΟΞΥΝΟΙΑΣ (ΕΞΥΠΝΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ)
+++Όταν ένα άτομο είναι νοητικά πολωμένο, πρέπει να έχει και οξύνοια και μνήμη. Η ορθή και στοχευμένη διδασκαλία των μαθηματικών, της φιλοσοφίας, της λογικής, η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και της μνήμης, βοηθούν στην ανάπτυξη της οξύνοιας.
7.++ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ (ΜΝΗΜΟΝΕΣ ΠΟΛΙΤΕΣ)
+++ Η μνήμη αναπτύσσεται με την αποστήθιση τραγουδιών, ποιημάτων, ρητών και γνωμικών, κειμένων, κανόνων γραμματικής και συντακτικού, των μαθηματικών κ.ά., όπως αυτό γινόταν στην δημοτική και μέση εκπαίδευση κατά τις δεκαετίες πριν το 1980, με άριστα αποτελέσματα.
8.++ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ (ΠΟΛΙΤΕΣ ΑΝΑΛΥΤΕΣ, ΚΡΙΤΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΓΝΩΣΤΕΣ)
+++Η κριτική σκέψη αναπτύσσεται μέσα από την ανάλυση και σχολιασμό λογοτεχνικών και άλλων φιλολογικών και φιλοσοφικών κειμένων, ιστορικών κειμένων, πολιτικών κειμένων, της νομοθεσίας, των έργων τέχνης, κ.ά. Ανάπτυξη στους μαθητές της σημασίας της αλληλοσχέσης μεταξύ τεκμηριωμένης κριτικής και διάγνωσης.
9.++ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΑΝΤΙΛΗΠΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΕ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ, ΚΥΡΙΩΣ ΤΗΣ ΟΠΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΚΟΥΣΤΙΚΗΣ (ΠΟΛΙΤΕΣ ΜΕ ΑΥΞΗΜΕΝΗ ΑΝΤΙΛΗΠΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΣΥΝΕΙΔΗΤΟΤΗΤΑ)
+++Πρόκειται για τις δύο αισθήσεις πυλώνες αντίληψης κατά την διδασκαλία και την μελέτη και συνεπώς κατά την μόρφωση και καλλιέργεια. Η ανάπτυξη της ακουστικής αντιληπτικότητας επιτυγχάνεται μέσα από την κατανόηση του προφορικού λόγου (listening comprehension), αλλά και με την μουσική ακρόαση και διδασκαλία και σχολιασμό της μουσικής, δηλαδή του ήχου. Η ανάπτυξη της οξυδέρκειας (=οξεία οπτική αντιληπτικότητα) επιτυγχάνεται με την παρατήρηση και σχολιασμό έργων τέχνης και φυσικών ή άλλων τοπίων, δηλαδή, γενικώς ομιλούντες, τον σχολιασμό της εικόνας. Ζούμε σε ένα παγκοσμιοποιημένο πολιτισμό, όπου η εικόνα και ο ήχος διαδραματίζουν πρωτεύοντα ρόλο.
10.++ΓΕΝΙΚΗ ΓΝΩΣΙΟΛΟΓΙΑ, ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΣ ΖΩΗΣ (ΠΟΛΙΤΕΣ ΜΕ ΓΕΝΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ)
+++Ανάλογα με την κατεύθυνση εξειδίκευσης από κάποια τάξη και μετά, κατά την δευτεροβάθμια παιδεία, να δίνεται έμφαση και στην ανάπτυξη και αφομοίωση μιας γενικής κουλτούρας, εγκυκλοπαιδικών γνώσεων, ευαισθητοποίησης σε θέματα τέχνης και πολιτισμού, αγάπης και προστασίας της Φύσης, των ζώων και σε θέματα τρόπου ζωής.
11.++ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ (ΠΟΛΙΤΕΣ ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ)
+++Πολίτες με καλή γνώση της οικολογίας. Γνώση των Νόμων της Φύσης. Καλλιέργεια της αγάπης και προστασίας της Φύσης. Μάθημα κηπουρικής, επισκέψεις στην Φύση και μελέτη των μνημείων φυσικής κληρονομιάς, αιωνόβιων δένδρων, της άγριας χλωρίδας και ανθέων, των πτηνών και γενικά της χλωρίδας και πανίδας της ξηράς και της θάλασσας. Γνώση της χλωρίδας και πανίδας και ευαισθητοποίηση στην προστασία τους.
12.++ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ – ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ (ΠΟΛΙΤΕΣ ΜΕ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ)
+++Για απόκτηση αισθητικής καλλιέργειας και για να έχουν οι νέοι πολίτες όμορφο γούστο. Μαθήματα τέχνης για ανάπτυξη της καλλιτεχνικής δημιουργικότητας και μαθήματα ιστορίας της τέχνης και η διδασκαλία των αισθητικών αξιών διαχρονικά, θα βοηθήσουν προς αυτή την κατεύθυνση.
13.++ΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ (ΓΝΩΘΙ ΣΑΥΤΟΝ ΚΑΙ ΠΑΤΡΙΔΑ)
+++Ο αείμνηστος Οικουμενικός Πατριάρχης Δημήτριος, όταν επεσκέφθη το Άγιον Όρος, είπε στην ομιλία του: «Λαοί που πάσχουν από ιστορική λήθη είναι καταδικασμένοι σε αφανισμό». Ένα μεγάλο μέρος της Κύπρου έχει χαθεί και εκτουρκισθεί, λόγω ακριβώς του ότι ο λαός και η ηγεσία του ήσαν και είναι ακόμη ανιστόρητοι. Ανιστόρητος σημαίνει να μην έχεις ιστορική γνώση και μνήμη και να μην έχεις εξαγάγει τα διδάγματα από την ιστορία της πατρίδας σου. Η διδασκαλία της ιστορίας και του πολιτισμού της Κύπρου και γενικότερα του Ελληνισμού και της Ανατολικής Μεσογείου, θα συμβάλει στην αυτογνωσία και στην άνοδο του δείκτη αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησης του ίδιου του λαού, αλλά και ενός εκάστου των πολιτών. Επιπλέον, η διδασκαλία της ιστορίας του πολιτισμού της χώρας μας και γενικότερα της Ευρώπης και της Εγγύς Ανατολής, θα συμβάλει στην εξαγωγή των απαραίτητων διδαγμάτων από την ιστορία μας, ώστε αυτό να μετατραπεί σε ευεργέτημα ικανότητας αυτοπροστασίας. Η Κύπρος είναι ένα σημαντικό σταυροδρόμι στην Ανατολική Μεσόγειο, με πλειοψηφία ελληνικού πληθυσμού και που χαρακτηρίζει την χώρα μας ως ελληνικού πολιτισμού χώρα. Αυτό σημαίνει ότι η διδασκαλία της ιστορίας και του πολιτισμού μας πρέπει να γίνεται σε συνάρτηση και σύγκριση με τον γενικότερο βυζαντινό και ευρωπαϊκό πολιτισμό, και τους πολιτισμούς της Εγγύς και Μέσης Ανατολής και της βορειο-ανατολικής Αφρικής.
14.++ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΉ ΘΡΗΣΚΕΙΟΛΟΓΙΑ (ΠΟΛΙΤΕΣ ΜΕ ΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΗΘΙΚΗΣ ΤΩΝ ΚΥΡΙΟΤΕΡΩΝ ΘΡΗΣΚΕΙΩΝ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΩΝ)
+++Η Κύπρος είναι ένα από τα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης που κράτησε την διδασκαλία της ορθόδοξης χριστιανικής θρησκείας στα σχολεία και αυτό είναι εις πίστην της, σε μια περίοδο που άλλες χώρες, μέσα από τις αποδομητικές τάσεις των εθνικών πολιτισμών και εθνικών γλωσσών, αφαίρεσαν τα μαθήματα διδασκαλίας της θρησκείας. Αυτά τα μαθήματα πρέπει να κρατηθούν και παράλληλα να εμπλουτιστούν με την διδασκαλία και άλλων θρησκειών, όπως για παράδειγμα της μουσουλμανικής, για καλύτερη κατανόηση μέσω της γνώσης των γειτονικών μουσουλμανικών χωρών και κυρίως της μουσουλμανικής μειονότητας στην Κύπρο. Η συγκριτική θρησκειολογία είναι απαραίτητο συμπλήρωμα στην διδασκαλία των θρησκευτικών, όπως και η διδασκαλία της ηθικής διαφόρων φιλοσοφικών συστημάτων και σχολών.
15.++ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΧΟΡΕΥΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ (ΠΟΛΙΤΕΣ ΜΕ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΜΟΝΙΑ)
+++Η διδασκαλία της μουσικής διαδραμάτιζε ανέκαθεν σημαντικό ρόλο στην παιδεία. Η συνήθεια πολλών οικογενειών να βάζουν τα παιδιά τους να κάνουν εξωσχολικά μαθήματα εκμάθησης μουσικών οργάνων, μπαλέτου και χορών, θα πρέπει να ενισχυθεί από τα σχολεία της Δημοτικής και Μέσης Εκπαίδευσης με την παροχή δωρεάν μαθημάτων (ή έστω με συμβολική κοστολόγηση όπως με τα φροντιστήρια Ξένων Γλωσσών) τα απογεύματα στις εγκαταστάσεις των σχολείων.
+++Τα μαθήματα της μουσικής θα πρέπει να εμπλουτιστούν με μουσικές ακροάσεις και να ακολουθεί σχολιασμός με την καθοδήγηση του διδάσκοντος. Επίσης να διδάσκεται η ιστορία της μουσικής. Η διδασκαλία του χορού σε συνδυασμό με εκείνη της μουσικής θα βοηθήσει τα παιδιά να εκφράζονται όχι μόνο τραγουδώντας αλλά και μέσω της χορευτικής κινησιολογίας του σώματος.
+++Η όλη μουσικοχορευτική παιδεία παιδεία συμβάλλει στην ανάπτυξη της ακουστικής αντιληπτικότητας του ατόμου και στην αισθητική του καλλιέργεια και στην ευαισθητοποίηση, που είναι τα ζητούμενα και μέσω άλλων κεφαλαίων της παρούσης εμπειρογνωμονικής μελέτης.
16.++ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ, ΦΥΣΙΚΗ ΕΞΑΣΚΗΣΗ, ΔΙΑΤΡΟΦΟΛΟΓΙΑ (ΟΜΟΡΦΟΙ ΣΩΜΑΤΙΚΑ ΠΟΛΙΤΕΣ)
+++«Νους υγιής εν σώματι υγιεί. Mens sana in corpore sano». Η παράλληλη εξάσκηση και τελειοποίηση τόσο του φυσικού σώματος, όσον και της συγκινησιακής, συναισθηματικής και νοητικής φύσης του ανθρώπου, ήταν ανέκαθεν το ζητούμενο στην κλασσική παιδεία διαχρονικά και θεωρούνται, ακόμη και από την σύγχρονη ιατρική και ψυχολογία, ως συγκοινωνούντα δοχεία.
+++Ο κλασσικός αθλητισμός πρέπει να κυριαρχήσει στα μαθήματα φυσικής αγωγής και να δοθεί έμφαση στην τελειοποίηση και πιο αρμονική ανάπτυξη του φυσικού σώματος των παιδιών και μέσω της άσκησης και μέσω της μετάδοσης της απαραίτητης γνωσιολογίας για την διατροφή και τις διατροφικές συνήθειες. Να συνδυαστούν τα μαθήματα της φυσικής αγωγής και με μαθήματα διατροφολογίας για όμορφο και υγιές σώμα.
+++Να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στα παιδιά με ειδικά σωματικά προβλήματα, όπως παχυσαρκία, ανορεξία, δυσπλασία κλπ, ώστε σε αυτή την τρυφερή ακόμα ηλικία, όπου το σώμα πλάθεται, ανεξαρτήτως κληρονομικών ιδιοτήτων, να μπουν και αυτά τα παιδιά στον ορθό δρόμο. Η τελειοποίηση του φυσικού σώματος δίνει στο άτομο αυξημένο δείκτη αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησης και αυτοσεβασμού. Το ίδιο και στο επίπεδο του νοητικού και συγκινησιακού κόσμου με την επικράτηση μιας ευγενούς νόησης και ευγενών συγκινήσεων και την απομάκρυνση από το πάθος και τον έντονο συναισθηματισμό.
17.++ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΜΟΡΦΩΣΗΣ (ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ)
+++Ο όρος «κοινωνική μόρφωση» είναι επιδεκτικός πολλών ερμηνειών στην εποχή μας. Μέσα στο πλαίσιο της παιδείας είναι σημαντικό να εκληφθεί και διδαχθεί ως η ανάπτυξη εκείνων των γνώσεων, ευαισθητοποιήσεων, ικανοτήτων και δεξιοτήτων που να επιτρέπουν στα παιδιά και μετέπειτα ενήλικες και υπεύθυνοι πολίτες, να εντάσσονται αρμονικά μέσα στο κοινωνικό σύνολο χωρίς ελλείψεις και συμπλέγματα και να διαδραματίζουν τον σωστό εποικοδομητικό ρόλο τους ως ψηφίδες του όλου κοινωνικού συνόλου. Το κομμάτι αυτό είναι συνυφασμένο και με το κεφάλαιο του τρόπου ζωής, τρόπου σκέψης, τρόπου διαχείρισης των ανθρωπίνων, οικογενειακών, επαγγελματικών και γενικότερων κοινωνικών συμπεριφορών και σχέσεων.
18.++ΠΟΛΙΤΕΙΑΚΗ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΗ ΜΟΡΦΩΣΗ (ΠΟΛΙΤΕΣ ΜΕ ΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑΚΩΝ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΩΝ ΤΟΥΣ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ)
+++Όπως ήταν παλαιότερα το μάθημα της αγωγής του πολίτη, θα πρέπει να διευρυνθεί και οι μαθητές να εκμανθάνουν το σύνταγμα της χώρας τους, βασικές νομοθεσίες εθνικές και πανευρωπαΪκές, διεθνείς νομοθεσίες και συμβάσεις, καθώς και συγκριτικά στοιχεία με συντάγματα άλλων χωρών. Επίσης να εκμανθάνουν το καθεστώς της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των θεσμικών της οργάνων. Να γνωρίζουν τις κυριότερες διεθνείς συμβάσεις και συνεργασίες που έχει το κυπριακό κράτος.
19.++ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ (ΠΟΛΙΤΕΣ ΜΕ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟ)
+++Διδασκαλία της ιστορίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά και των ίδιων των δικαιωμάτων αυτών, ως αυτά εννοούνται στην εποχή μας και πάντοτε υπό τις παραμέτρους του μέτρου, της διάκρισης και της μη υπερβολής, να επικρατεί δηλαδή μία μεσότητα. Να διδάσκονται σε συσχετισμό με τα νομικά, συνταγματικά και άλλα δικαιώματα του πολίτη μέσα στο πλαίσιο μιας ευνομούμενης κοινωνίας και κράτους δικαίου.
20.++ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ, ΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΗΘΙΚΗ (ΦΙΛΟΣΟΦΗΜΕΝΟΙ, ΛΟΓΙΚΟΙ ΚΑΙ ΗΘΙΚΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ)
+++Η φιλοσοφία, η λογική και η ηθική αποτελούν ένα μεγάλο μέρος της παιδείας και μπορεί να είναι διάχυτες μέσα σε όλα τα μαθήματα. Τα παιδιά πρέπει να μάθουν, μέσα στο πλαίσιο της ανάπτυξης της νόησης, να φιλοσοφούν με ορθολογιστικό τρόπο. Η λέξη «φιλοσοφώ» ίσως να υπάρχει μόνο στην ελληνική γλώσσα ως τέτοια. Στις ξένες γλώσσες πρέπει να ειπωθεί διαφραστικά και χάνει από το αυθεντικό νόημα και περιεχόμενο που έχει στην ελληνική. Τα μαθήματα αυτά θα αποσκοπούν εις το να εκπαιδεύσουν τα παιδιά, ως οι αυριανοί ενήλικες πολίτες, να φιλοσοφούν στην προσωπική τους ζωή για συνεχή καλυτέρευση του χαρακτήρα και της προσωπικότητάς τους, να φιλοσοφούν στην οικογένεια, στην επιστήμη, στην τέχνη ή ό,τι άλλο θα επαγγέλλονται, να φιλοσοφούν στην οικογένεια, στον επαγγελματικό τους χώρο, ώστε μέσα από αυτούς του πολίτες να εξασφαλίζεται μια ώριμη κοινωνία με νοήμονες πολίτες που να διανοούνται και να έχουν κριτική σκέψη και δημιουργική νοητική σύλληψη και φαντασία. Στην εποχή μας, μετά την πτώση του κομουνισμού και την άνευ ορίων επικράτηση του καπιταλισμού και της καταναλωτικής κοινωνίας, το όλο σύστημα προσπαθεί να δημιουργεί πολίτες με απλοϊκή νόηση και χωρίς κριτική σκέψη, που να είναι απλώς εργάτες και καταναλωτές.
+++Μέσα στο πιο πάνω πλαίσιο, τα παιδιά πρέπει να διδάσκονται και βασικές αρχές όπως η μεθοδολογία, η δεοντολογία, η επιστημονικότητα, ο επαγγελματισμός και διάφορες ηθικές αξίες, που ευρίσκονται τόσο στις διάφορες θρησκείες, όσο και στα διάφορα φιλοσοφικά συστήματα.
21.++ΨΥΛΟΧΟΓΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ (ΓΝΩΘΙ ΣΑΥΤΟΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΣΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΝ)
+++Μέσα στο πλαίσιο της ορθής ψυχοσωματικής ανάπτυξης των μαθητών, πρέπει να γίνονται τα απαραίτητα μαθήματα ψυχολογίας και πρακτική εξάσκηση, ώστε τα παιδιά να διδάσκονται πως να προχωρούν προς την αυτογνωσία (γνώθι σαυτόν), να εντοπίζουν ελλείμματα της παιδικής τους ηλικίας και πως να τα διαχειρίζονται και να τα επουλώνουν στον βαθμό που αυτό είναι δυνατόν. Να μαθαίνουν πως να διαχειρίζονται τις συγκινήσεις, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές τους, κυρίως ως προς τους συνανθρώπους των. Διδασκαλία βασικών γνώσεων και εμπειριών που αντλούνται από την σύγχρονη έρευνα στους διάφορους κλάδους των ψυχολογικών και κοινωνικών επιστημών.
22.++ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ – ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ (ΠΟΛΙΤΕΣ ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ)
+++Διδασκαλία της ιστορίας και των πολιτισμών της Μεσογείου, της χλωρίδας και πανίδας της, του κλίματός της, των φυσικών της τοπίων, της μεσογειακής διατροφής και σύγκρισή τους με την Μέση Ανατολή, την Κεντρώα, Ατλαντική και Βόρειο Ευρώπη και την Κεντρώα και Ατλαντική Αφρική. Αντίληψη του τι είναι η Μεσόγειος, ποία τα χαρακτηριστικά, προτερήματα και μειονεκτήματά της. Να μάθουν τα παιδιά ότι «δεν έχω γεννηθεί και μεγαλώσει σε μεσογειακή χώρα», αλλά αναπτύσσω τις ικανότητες, δεξιότητες και ευαισθητοποίηση εις το να «αφουγκράζομαι τι είναι η Μεσόγειος και ο μεσογειακός τύπος ανθρώπου». Με αυτό τον τρόπο θα μάθουν να σέβονται και να εκτιμούν και να νιώθουν περήφανοι για την ιστορία, την θρησκειολογία, την μυθολογία, την χλωρίδα και τα τοπία της Μεσογείου, τα γεωργικά προϊόντα, τις διατροφικές συνήθειες και τις μεσογειακές γαστρονομικές τέχνες, την μουσική και τόσα άλλα.
23.++ΒΑΣΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ, ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΟΛΟΓΙΑΣ (ΥΓΙΕΙΣ ΠΟΛΙΤΕΣ)
+++Εφαρμογή των ρητών: ΝΟΥΣ ΥΓΕΙΗΣ ΕΝ ΣΩΜΑΤΙ ΥΓΕΙΙ, ΤΟ ΚΑΤΑ ΦΥΣΙΝ ΖΗΝ ΤΟΥΤΕΣΤΙΝ ΚΑΙ ΚΑΤ’ΑΡΕΤΗΝ, ΕΙΜΑΣΤΕ Ο,ΤΙ ΤΡΩΜΕ.
+++Δεν νοείται να τελειώνει κάποιος την δευτεροβάθμια παιδεία και να μην γνωρίζει τί είναι υδατάνθρακες, πρωτεΐνες, άμυλο, λίπος και ποιές τροφές τα περιέχουν, να μην γνωρίζει τι είναι οι βιταμίνες, τα ιχνοστοιχεία και τόσα άλλα διατροφικά στοιχεία. Να μην γνωρίζει την ανατομία του ανθρώπινου σώματος και τις ονομασίες των διαφόρων οργάνων, αδένων, νεύρων, αγγείων κλπ.
+++Να μάθει πώς όλα αυτά συνδυάζονται με την ορθή γύμναση του σώματος και πώς μεταφράζονται σε προληπτική ιατρική.
24.++ΣΥΜΒΙΩΣΗ, ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ (ΚΑΛΟΙ ΣΥΖΥΓΟΙ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΡΧΕΣ)
+++Είναι σημαντικό να υπάρχουν μαθήματα για τα πιο πάνω θέματα, ώστε να υπάρχει υγιής οικογένεια και συνεπώς υγιής κοινωνία και συνεπώς υγιής και ολοκληρωμένος τρόπος ανατροφής και διαπαιδαγώγησης των παιδιών. Η παιδεία αυτή θα μπορούσε να συνδυαστεί με βιωματικά εργαστήρια σε σχέση με τις συμπεριφορές, θέματα βίας, θέματα ανατροφής των παιδιών, ομαλής λύσης του γάμου ή της συμβίωσης.
25.++ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΣΤΗΝ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΨΗΦΙΑΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ
Με την εξέλιξη της τεχνολογίας είναι σημαντικό να έχουμε πολίτες πλήρως καταρτισμένους σε θέματα πληροφορικής και σύγχρονης ψηφιακής τεχνολογίας, αφού ζούμε ήδη στην εποχή του ψηφιακού πολιτισμού.
26.++ΠΟΛΙΤΟΤΗΤΑ – ΕΝΕΡΓΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ KAI OXI YΠΗΚΟΟΙ (*)
Θα μπορούσε να ειπωθεί ότι η εμπέδωση της πολιτότητας και κοινωνικά ενεργών πολιτών, που έχουν ξεπεράσει το στάδιο του υπηκόου (υπό + ακούω = υπακούω) επιτυγχάνεται με την εφαρμογή ή και επιτυχία όλων των πιο πάνω αριθμημένων κεφαλαίων.
(*) Βλ. Νεκτάριος Παρτασίδης, «Πολίτες άνευ πολιτότητας», Εφημερίδα Ο Φιλελεύθερος, 4/3/2013.